دندانپزشکی کودکان
کودکان از بهداشت دهان چیزی نمی‌دانند. حتی اگر مسواک به دست بگیرند تا به تقلید از پدر و مادرشان آن را به دهان ببرند، مسواک‌زدن برای آنها تنها یک بازی کودکانه است. میزان آگاهی والدین از روش‌های پیشگیری و چگونگی انجام درمان‌های دندانپزشکی مهم‌ترین تاثیر را در کیفیت سلامت دهان کودکانشان دارد. پدر و مادر هستند که باید وظیفه رعایت بهداشت کودکانشان را بر عهده بگیرند و در موقع لزوم آنها را برای خدمات پیشگیرانه یا درمان‌های دندانپزشکی به دندانپزشکی ببرند.
امانکته اینجاست که کودکان و نوجوانان پیش از پاگذاشتن به محیط تازه‌ای چون مطب دندانپزشکی که آکنده از صداها، بوها و ابزار ناشناخته و به نظر ترسناک است، باید آمادگی ذهنی پیدا کنند و برای پا گذاشتن به این محیط‌درمانی آماده شوند.
تفاوت مهم درمان دندانپزشکی کودکان در نحوه ارتباط است زیرا در بزرگسالان ارتباط یک‌به‌یک بوده (دندانپزشک/بیمار) درحالی‌که در کودکان این ارتباط یک‌به‌دو (دندانپزشک/بیمار خردسال –والدین او) می‌باشد.
سن مناسب برای اولین ملاقات با دندانپزشک:
پس از رویش اولین دندان شیری نیاز است از دندانهای کودک مراقبت شود. دیده نشدن دندان شیری لزوما به معنای وجود نداشتن آن نیست. دندان‌ها از سه ماهه دوم بارداری تشکیل می‌شوند. کودک هنگام تولد ۲۰ دندان شیری دارد که برخی از آن ها در فک رشد کرده اند. یک تا یک و نیم سالگی کودک بهترین زمان برای مراجعه به دندانپزشکی است. تمیز کردن لثه کودک با دستمال مرطوب پس از تغذیه، از آسیب دیدن دندان کودک در اثر باکتری جلوگیری می‌کند.
زمانی که تعداد کمی از دندانهای شیری کودک ظاهر شد پیشنهاد می‌شود دندانهای وی را با مسواک نرم، مسواک بزنید. اولین بیماری‌های دهان کودک از سنین کم آغاز می‌شود که پیشگیری و درمان آن اهمیت زیادی دارد.
داشتن دندانهای شیری سالم و قوی علاوه بر این که کمک می‌کند کودک شما درست غذا بجود در طریقه صحبت کردن وزیبایی او نیز تأثیر زیادی دارد. اگر ترمیم دندان شیری کودک به موقع انجام نشود، سلامت کودک شما به خطر می‌افتد.
زمانی که شما کودک خود را از سن کم نزد دندانپزشک می‌برید باعث می‌شود وی در بزرگسالی دندانهای سالم‌تری داشته باشد. درمان‌هایی که در سن پایین انجام می‌شود، نسبت به درمان‌های دیگری مانند عصب کشی دندان کودک نیاز به هزینه کمتری دارد.
مزیت دیگر بردن کودک از سن کم به دندانپزشکی این است که استرس وی را در مواجهه با دندانپزشکی کاهش می‌دهد. وقتی شما اولین بار کودک را زمانی که درد دارد نزد دندانپزشک می‌برید، وی می‌داند مشکلی در دندان‌هایش وجود دارد به همین خاطر ترس زیادی از دندانپزشکی پیدا می‌کند.
توصیه می‌شود اولین بار کودک را برای معاینه ساده و دادن دستورات بهداشتی نزد دندانپزشک ببرید. از آن‌جایی که اکثر کودکان خاطره بدی از دندانپزشکی دارند مراجعه در سن کم کمک می‌کند، وی خاطره بدی از اولین مراجعه به دندانپزشکی نداشته باشد.
چنان‌چه کودک خود را در اولین سالگرد تولد نزد دندانپزشک ببرید، وی پس از معاینه به شما خواهد گفت وضعیت سلامت دندانهای کودکتان چگونه است؛ هم چنین طریقه درست تمیزکردن دندان‌ها را نیز به شما آموزش می‌دهد. و عادات بد مثل مکیدن انگشت را بررسی می کند. پس از مراجعه، در صورت نیاز دندانپزشک از درمان‌هایی مانند فلورایدتراپی و فیشورسیلانت استفاده می‌کند تا از پوسیدگی دندان‌ها در بزرگسالی پیشگیری کند.
توضیحات لازم برای کودکان
به کودکتان بگوئید که دندانپزشک شخص مهربانی است قصد کمک به او را دارد و در سالم نگه داشتن دندان‌ها به او کمک می‌کند. در مورد این ملاقات جدی و مثبت، مثل هر مسأله دیگر با هم صحبت کنید. ملاقات با دندانپزشک می تواند یک تجربه شیرین باشد اگر خود شما مادر و پدر عزیز نیز مسائل زیر را رعایت کنید.
ساعت مناسب برای مراجعه به دندانپزشک کودک
اول وقت کودک و دندانپزشک سرحال‌ترند، بنابراین زمان مناسبی برای مراجعه به دندانپزشکی است. در کل بهتر است زمانی را برای مراجعه به دندانپزشکی انتخاب کنید که کودک راحت‌تر است و احساس آرامش بیشتری دارد. پس از اولین مراجعه دندانپزشک و معاینه، وی دوره‌های زمانی و ساعتی که بهتر است به کلینیک مراجعه کنید را مشخص خواهد کرد. معمولا توصیه می‌شود کودک را هر ۶ ماه یکبار نزد دندانپزشک کودک ببرید
سن رویش دندان دائمی در کودکان
دندانهای کودک از ۴ ماهگی شروع به رویش می‌کند. معمولا تا ۲ الی ۳ سالگی مجموعا ۲۰ تا دندان شیری کودک جوانه می‌زند. جایگزین شدن دندان شیری با دندان دائمی کودک معمولا تا ۱۲ الی ۱۴ سالگی طول می‌کشد. تا زمان رویش کامل دندانهای دائمی کودک باید از دندانهای شیری وی مراقبت کنید. دندانهای شیری اهمیت زیادی دارند زیرا الگوی رشد دندان دائمی کودک است و نیاز کودک به جویدن غذا را تأمین می‌کند. دندان شیری اهمیت زیادی در تغذیه و رشد صحیح کودک دارد.
اشتباهات رایج برخی والدین:
بعضی از مادران می گویند چرا باید فرزندم را نزد دندانپزشک ببرم؟ به هر حال دندانهای او می افتند. آنها اشتباه می کنند زیرا اولین سری دندانهای کودک شما بسیار مهم هستند.
وجود دندانهای شیری سالم و قوی کودک شما را در جویدن غذا و درست صحبت کردن کمک می کنند و بر زیبائی او می افزایند. اگر دندانهای پوسیده، شکسته و عفونی درمان نشوند، سلامت‌عمومی کودک شما به مخاطره می‌افتد.
اگر دندان‌شیری زودتر از موعد کشیده شود فضائی ایجاد‌می‌کند که ممکن است نیاز به گذاشتن «فضای‌نگهدارنده» داشته باشد. در غیر این صورت ممکن است دندانهای مجاور به سمت فضای خالی حرکت کنند و دندانهای دائمی جانشین شونده، در جای اصلی خود در نیایند و درمان‌های بعدی طولانی ، مشکل‌تر و گران‌تر شوند.
نقش دندان پزشک در ترس کودکان از دندان پزشکی
علاوه بر والدین دندانپزشک کودک تأثیر زیادی در ترس کودک از دندانپزشکی دارد. یک دندانپزشک خوب و حرفه ای باید بتواند با کودک به خوبی تعامل برقرار کند تا کودک با وی احساس صمیمیت کند.
در جلسه اول دندانپزشک باید سعی کند با مهربانی و کلمات ساده با کودک شروع به صحبت کند تا ترس کودک از بین برود و احساس آشنایی به وی دست دهد. دندانپزشک هم چنین می‌تواند در حین کار بر روی دندانهای کودک برای وی خاطره ای خنده دار تعریف کند تا حواس کودک پرت شود. تعریف از شهامت کودک نیز در کاهش ترس وی بسیار اثرگذار است.
راهکارهای آمادگی کودکان برای رفتن به دندانپزشکی:
1.هنگامی که قرار ملاقات با یک دندانپزشک کودکان را تعیین کردید، از قبل به بازدید مطب بروید. این می‌تواند کمک زیادی به آماده‌سازی کودک شما برای دندانپزشکی کند زیرا به او اجازه می‌دهد با مناظر و صداها آشنا شود.
2.قبل از آشنا شدن کودک با محیط پراسترس دندانپزشکی، برای شروع درمان کودکتان عجله نکنید.
3.به فرزندتان در مورد اولین ملاقات دندانپزشکی خود در همان روز ملاقات بگویید. این ایده خوبی نیست که آنها را کاملاً غافلگیر کنید؛ فقط بدون هشدار در دندانپزشکی ظاهر شوید.
اطلاع رسانی به آنها در مورد بازدید در صبح روز قرار ملاقات بهترین گزینه است. به آنها بگویید که یک پزشک خوب دندان های آنها را می شمرد و به آنها نشان می دهد که چگونه لبخند خود را قوی و سالم نگه دارند. به سؤالاتی که دارند پاسخ دهید، اما زیاد وارد جزئیات نشوید و از به‌کار بردن کلماتی مانند «دریل»، «درد»،«تیراندازی»،«سوزن» یا «درد» اجتناب کنید.
4.برای ایجاد آمادگی ذهنی و روانی در کودک و اعتماد او به دندانپزشک، صرف وقت لازم است. به همین خاطر بهتر است بعد از معاینه اولیه، درمان کودک با کارهای ساده‌ای چون برساژ و فلورایدتراپی (تمیز کردن دندانهای کودک با مسواک برقی و زدن ژل فلوراید بر روی دندان‌ها) و فیشور سیلانت (شیارپوش) شروع شود و وقتی اعتماد کودک جلب شد و یاد گرفت در محیط دندانپزشکی چگونه باید رفتار کند، کارهای پیچیده‌تری چون درمان پالپ (عصب‌کشی) و روکش دندان‌ها انجام شود. شروع کار با یک درمان سخت و پراسترس مثل کشیدن دندان، معمولاً منجر به ایجاد ترس شدید کودک از دندانپزشکی می‌شود که ممکن است اثرات منفی آن تا بزرگسالی ادامه پیدا کند.
5.به کودک اجازه دهید با پای خود وارد مطب شود تا اعتماد به نفس کودک را تقویت کنید. با بغل کردن و بوسیدن پی در پی کودک کاری از پیش نمی‌برید.
6.بگذارید ویدیوهارا تماشا کنند یا کتاب‌هایی درباره رفتن به دندانپزشکی برایشان بخوانید. وقتی بچه‌ها شخصیت‌های مورد علاقه‌شان را با خوشحالی در حال ملاقات با دندانپزشک می‌بینند، به آنها کمک می‌کند که یک چرخش مثبت نسبت به دندانپزشک داشته باشند.
تعداد زیادی فیلم و کتاب در مورد رفتن به دندانپزشکی وجود دارد که کودکان آنها را دوست خواهند داشت. آماده کردن فرزندتان برای دندانپزشکی به‌این‌ترتیب به این معنی است که وقتی اولین ملاقات انجام می‌شود، آنها ایده‌ای از اتفاقی که قرار است بیفتد خواهند داشت و به نظر یک موقعیت ترسناک و جدید نخواهد بود.
7.برخی بازی‌ها را با کودکانتان بازی کنید. بازی‌های دندانپزشکی برای کودکان می‌تواند یک روش واقعاً مؤثر برای ابهام‌زدایی از تجربه و آماده‌سازی آنها برای اولین ملاقات دندانپزشکی باشد. به سادگی دندانپزشک بازی کنید! مسواک فرزندتان را بشکنید و بگذارید روی صندلی بنشیند. وانمود کنید که دندانپزشک هستید و دندان های آنها را بشمارید و مسواک بزنید. درباره کاری که انجام می دهید و اینکه چرا بهداشت دهان و دندان بسیار مهم است صحبت کنید. سپس، نقش ها را عوض کنید.
8.دوستان یا وسایل مورد علاقه‌ی آنها را با خود بیاورید. اگر کودک شما یک حیوان عروسکی یا اسباب بازی مورد علاقه دارد، آن را در اولین ملاقات با دندانپزشک به همراه خود بیاورید. یک دوست آشنا و محبوب به آنها کمک می کند تا احساس امنیت کنند.
9.از کودک بخواهید هنگام مراجعه به دندانپزشکی حواس خود را خوب جمع کند و پس از رفتن به منزل، مطب دندانپزشک را نقاشی کند. همچنین از او بخواهید در مورد مسواک و خمیر دندان و… نقاشی کند. نقاشی به کودک در برقراری ارتباط با یک محیط کمک می‌کند.
10.از راه های انگیزشی مثبت استفاده کنید. اگر کودک شما از دندانپزشک می‌ترسد و در مورد اولین ملاقات دندانپزشکی خود احساس اضطراب می‌کند، به او بگویید که این کاملا طبیعی است و با تمجید از او برای غلبه بر ترس‌ها‌و شجاع بودن، تقویت مثبت زیادی ارائه دهید.
11.با دندانپزشک کودک خود بدون کودک خود صحبت کنید.اگر متوجه شدید که کودک شما نیاز به درمان دارد، برای شما مهم است که احساس راحتی کنید و به طور کامل درک کنید که چرا و چه چیزی دندانپزشک توصیه می کند. برای جلوگیری از کنجکاوی بیش از حد کودکتان، بهتر است بدون حضور فرزندتان در مورد نکات با دندانپزشک خود صحبت کنید. تمام سوالاتی را که فکر می کنید بپرسید و تا زمانی که با تشخیص و توصیه های درمانی احساس راحتی نکنید، برنامه ریزی نکنید.
12.پاسخ سوالات و نگرانیهای کودک راجع به دندانپزشکی را به دندانپزشک واگذار کنید. اگر کودک شما قبل از مراجعه به دندانپزشکی سوالات و نگرانی‌هایش را با شما مطرح می‌کند، به وی دروغ نگویید و با دادن جواب‌هایی که خودتان هم از آنها اطمینان ندارید، او را دچار تشویش ذهنی بیشتر نکنید. بهتر است پاسخ دادن به سوالات او را به دندانپزشک موکول کنید. دندانپزشک کودکان به خوبی می‌داند چگونه با به‌کاربردن کلماتی مناسب و در سطح درک کودک به این سوالات پاسخ دهد و نگرانیهای کودک را برطرف کند.
13.هیچگاه کودک را به عنوان تنبیه و یا با تهدید به دندانپزشکی نیاورید. به عنوان مثال، به هیچ وجه کودک را از آمپول نترسانید (مثلاً به او نگوئید که اگر فلان کار بد را انجام‌دهی به دکتر می‌گویم که به تو آمپول بزند!)
14.قبل از رفتن به دندانپزشکی به کودک قول جایزه یا هر چیز خوب دیگری ندهید. این نوع قول‌های قبلی معمولاً باعث شکل‌گرفتن این ذهنیت در کودک می‌شود که قراراست او را جای بدی ببریم، چرا که کودک می‌داند برای رفتن به یک جای خوب مثل پارک جایزه داده نمی‌شود. اگر در نظر دارید به کودک جایزه دهید بهتر است این کار در صورت همکاری قابل قبول کودک جهت انجام درمان، بعد از کار و بدون اطلاع قبلی انجام شود.
15.به هیچ عنوان در حضور کودک راجع به خاطرات و تجربیات بد خود از دندانپزشکی صحبت نکنید. برعکس بهتراست با دادن پیام‌های مثبت راجع به دندانپزشکی، کودک را به لحاظ روانی آماده‌ی رفتن به نزد دندانپزشک کنید.
دلایل ترس کودکان از دندانپزشکی
عوامل زیادی در ارتباط بااین موضوع وجود دارد؛ مثل اطلاعات منتقل شده از والدین و دوستان، تجربه تلخ و دردناک قبلی از درمان‌های دندانپزشکی، کم بودن سن کودک و عدم برخورد منطقی با مشکل هنگام درمان دندانپزشکی در همکاری‌نکردن کودک با دندانپزشک در این ترس فراگیر تاثیر دارند.
زمانی‌که‌کودک خود را برای ملاقات با دندانپزشک آماده می‌کنید، نباید از کلماتی مانند سوزن و صدای‌مته که کودک را می‌ترساند، استفاده شود. جایگزین کردن کلماتی مثل نیشگون‌گرفتن، آب خواب آور و قلقلک‌دادن‌دندان، برای کودکان قابل‌قبول‌تر هستند و از ترس آنها کم می‌کند.