CBCT در تشخیص‌های دندانپزشکی: تصویربرداری سه‌بعدی برای تشخیص دقیق‌تر

تصویربرداری CBCT یا توموگرافی کامپیوتری پرتو مخروطی، تحولی نوین در تشخیص‌های دقیق دندانپزشکی است. در این مقاله با کاربردهای CBCT در اندو، ایمپلنت، جراحی و ارتودنسی آشنا شوید.

CBCT چیست؟

CBCT مخفف Cone Beam Computed Tomography به معنای “توموگرافی کامپیوتری با پرتو مخروطی” است. این روش تصویربرداری پیشرفته، امکان مشاهده ساختارهای فکی–صورتی به‌صورت سه‌بعدی را با دوز اشعه نسبتاً پایین فراهم می‌کند.

در مقایسه با رادیوگرافی‌های سنتی دوبعدی (مثل RVG یا پانورامیک)، CBCT جزئیات بسیار بیشتری از بافت‌های سخت (مثل دندان، استخوان فک و سینوس‌ها) را نمایش می‌دهد.

مزایای CBCT در دندانپزشکی

• تصویر سه‌بعدی و واقعی از ساختارهای آناتومیک
• کاهش خطای تشخیص
• برنامه‌ریزی دقیق‌تر درمان
• دوز پایین‌تر نسبت به سی‌تی‌اسکن پزشکی
• زمان تصویربرداری سریع (10 تا 40 ثانیه)
• امکان بررسی مقاطع متعدد با دقت بالاپ

کاربردهای CBCT در شاخه‌های مختلف دندانپزشکی

1. درمان ریشه (اندودنتیکس)

CBCT در درمان‌های اندو، یک ابزار طلایی محسوب می‌شود. کاربردهای آن شامل:

• تشخیص دقیق تعداد کانال‌های ریشه (کانال‌های اضافی یا انحنادار)
• شناسایی شکستگی‌های عمودی ریشه
• بررسی پوسیدگی‌های عمیق نزدیک به پالپ
• ارزیابی نواحی پری‌آپیکال (ضایعات عفونی انتهای ریشه)
• تعیین موقعیت ابزارهای گیر افتاده در کانال‌ها

2. جراحی دهان و ایمپلنتولوژی

در حوزه جراحی و کاشت ایمپلنت، CBCT نقش حیاتی دارد:

• بررسی تراکم و ارتفاع استخوان فک
• تعیین محل دقیق عصب فکی تحتانی یا سینوس ماگزیلا
• ارزیابی جهت و زاویه مناسب کاشت ایمپلنت
• تشخیص کیست‌ها، تومورها یا ناهنجاری‌های استخوانی

3. ارتودنسی

در طرح درمان ارتودنسی، CBCT به صورت مکمل رادیوگرافی‌های سنتی عمل می‌کند:

• بررسی وضعیت دقیق دندان‌های نهفته (مانند کانین)
• تحلیل دقیق روابط بین فک بالا و پایین
• پایش تغییرات استخوانی طی درمان
• ارزیابی تنفس دهانی یا انسداد راه هوایی

4. جراحی فک و صورت

CBCT یک ابزار ضروری در جراحی‌های پیچیده فکی–صورتی است:

• بررسی ناهنجاری‌های فکی مادرزادی یا اکتسابی
• تحلیل شکستگی‌های فک یا استخوان گونه
• کمک به طراحی جراحی‌های ارتوگناتیک و بازسازی استخوان

5. بیماری‌های مفصل فکی (TMJ)

با استفاده از CBCT می‌توان ساختار مفصل گیجگاهی–فکی (TMJ) را به‌خوبی بررسی کرد:

• تشخیص دیس‌فانکشن‌های مفصلی
• تحلیل ساییدگی یا تغییرات دژنراتیو مفصل
• بررسی عدم تقارن مفصلی

تفاوت CBCT با CT اسکن پزشکی چیست؟

چه زمانی نیاز به CBCT داریم؟

CBCT معمولاً در موارد زیر توسط دندانپزشک تجویز می‌شود:

• شکست درمان اندو یا نیاز به روتریتمنت
• کاشت ایمپلنت در نواحی نزدیک به عصب یا سینوس
• بررسی دندان‌های نهفته یا ناهنجاری‌های فکی
• دردهای غیرقابل توجیه دندانی با رادیوگرافی معمولی
• ارزیابی ضایعات استخوانی مشکوک

آیا CBCT برای بیمار خطر دارد؟

میزان اشعه دریافتی در CBCT نسبت به CT پزشکی بسیار کمتر است و در محدوده‌ای قرار دارد که برای اکثر بیماران بی‌خطر است. با این حال، رعایت اصول ایمنی، استفاده محدود و تجویز منطقی توسط دندانپزشک ضروری است، به‌خصوص برای:

• کودکان
• زنان باردار
• بیماران پرتودرمانی‌شده

سخن آخر:

تصویربرداری CBCT، دقت و اطمینان در تشخیص‌های دندانپزشکی را به سطح جدیدی ارتقا داده است. از تشخیص کانال‌های پنهان در درمان ریشه گرفته تا طراحی دقیق ایمپلنت و بررسی مفاصل فکی، همه و همه با کمک CBCT با اطمینان بیشتری انجام می‌شود.

اگر دندانپزشک‌تان انجام CBCT را توصیه کرده، آن را به‌عنوان یک ابزار تشخیصی پیشرفته و ضروری بدانید، نه صرفاً یک تصویر گران‌قیمت.