درمان ریشه یا اندو، یکی از رایج‌ترین و حیاتی‌ترین روش‌های دندانپزشکی برای نجات دندان‌های آسیب‌دیده است. در این مقاله با مراحل، مزایا، علائم نیاز به اندو و مراقبت‌های بعد از آن آشنا شوید.
درمان ریشه یا اندو چیست؟
درمان ریشه (Root Canal Therapy) که در زبان رایج به آن «عصب‌کشی» نیز گفته می‌شود، فرایندی تخصصی در دندانپزشکی است که برای نجات دندان‌هایی انجام می‌شود که پالپ یا همان بافت نرم درون دندان (شامل عصب و عروق خونی) دچار التهاب، عفونت یا مرگ شده‌اند.
چرا اندو انجام می‌شود؟
وقتی پوسیدگی دندان بسیار عمیق می‌شود یا ضربه شدیدی به دندان وارد می‌شود، ممکن است بافت زنده داخل ریشه ملتهب یا عفونی شود. در چنین شرایطی، اگر درمان ریشه انجام نشود، عفونت می‌تواند به استخوان فک سرایت کرده و حتی منجر به آبسه و از دست رفتن دندان شود.
علائم نیاز به درمان ریشه (اندو)
اگر شما یا یکی از اطرافیانتان دچار علائم زیر هستید، بهتر است هرچه سریع‌تر به دندانپزشک مراجعه کنید:
- درد شدید و مداوم دندان، به‌خصوص هنگام جویدن
- حساسیت به سرما یا گرما که پس از قطع محرک هم ادامه دارد
- تورم و التهاب لثه اطراف دندان
- تغییر رنگ دندان (تیره شدن)
- وجود آبسه یا جوش چرکی روی لثه
- بوی بد دهان ناشی از عفونت
مراحل انجام درمان ریشه چگونه است؟
درمان ریشه معمولاً در یک تا دو جلسه توسط دندانپزشک عمومی یا متخصص درمان ریشه (اندودنتیست) انجام می‌شود. مراحل این درمان به شرح زیر است:
1. معاینه و تشخیص
ابتدا دندانپزشک با بررسی علائم، گرفتن عکس رادیوگرافی (OPG یا RVG) و تست‌های مختلف، میزان آسیب به پالپ را تشخیص می‌دهد.
2. بی‌حسی موضعی
برای جلوگیری از درد، ناحیه مورد نظر با تزریق بی‌حسی موضعی کاملاً بی‌حس می‌شود.
3. ایجاد دسترسی به کانال‌های ریشه
دندانپزشک با استفاده از ابزارهای خاص، حفره‌ای در تاج دندان ایجاد می‌کند تا به کانال‌های داخلی دسترسی پیدا کند.
4. پاک‌سازی و ضدعفونی
پالپ آسیب‌دیده یا عفونی خارج شده و کانال‌ها با فایل‌های اندو و محلول‌های ضدعفونی‌کننده کاملاً تمیز می‌شوند.
5. پر کردن کانال‌ها
پس از ضدعفونی کامل، کانال‌ها با موادی مانند گوتاپرکا پر می‌شوند تا از نفوذ مجدد باکتری جلوگیری شود.
6. ترمیم نهایی
در پایان، دندان با یک پرکردگی دائمی یا روکش (در صورت نیاز) بازسازی می‌شود تا مقاومت و زیبایی آن حفظ شود.
آیا درمان ریشه درد دارد؟
در گذشته، بسیاری از بیماران از اندو به‌عنوان یک درمان دردناک یاد می‌کردند. اما امروزه با پیشرفت مواد بی‌حسی، تجهیزات دقیق و تکنولوژی‌های نوین مانند میکروسکوپ‌های دندانی، درمان ریشه تقریباً بدون درد انجام می‌شود. در واقع، اندو برای رفع درد است، نه ایجاد آن!
مزایای درمان ریشه (اندو)
- جلوگیری از کشیدن دندان و حفظ ساختار طبیعی
- حذف کامل منبع عفونت
- بازگرداندن عملکرد کامل دندان
- بهبود زیبایی و ظاهر لبخند
- پیشگیری از عفونت استخوان فک و آبسه
مراقبت‌های بعد از درمان ریشه
بعد از انجام اندو، رعایت برخی نکات می‌تواند روند بهبودی را تسریع کرده و از عوارض احتمالی جلوگیری کند:
- تا زمان از بین رفتن بی‌حسی از جویدن خودداری کنید.
- دندان اندو شده را تا زمان ترمیم کامل، برای جویدن مواد سفت استفاده نکنید.
- داروهای تجویزی (مسکن یا آنتی‌بیوتیک) را به‌موقع مصرف کنید.
- رعایت بهداشت دهان و دندان را جدی بگیرید.
- حتماً پیگیری‌های بعدی و ترمیم نهایی (مثل روکش‌گذاری) را انجام دهید.
آیا دندانی که اندو شده، نیاز به روکش دارد؟
در اغلب موارد، بله. دندان‌هایی که تحت درمان ریشه قرار می‌گیرند، به‌ویژه دندان‌های آسیاب، به علت از بین رفتن ساختار داخلی، شکننده می‌شوند. برای محافظت از آن‌ها در برابر شکستگی، استفاده از روکش دندانی توصیه می‌شود.
اندو بهتر است یا کشیدن دندان؟
اگر دندان قابل درمان باشد، همیشه نجات دندان اولویت دارد. اندو، دندان طبیعی شما را حفظ می‌کند و از نیاز به پروتز یا ایمپلنت جلوگیری می‌شود. کشیدن دندان آخرین راه‌حل است و فقط در صورت غیرقابل درمان بودن، انجام می‌شود.
چرا نباید درمان ریشه را به تعویق انداخت؟
اندو، نجات‌دهنده‌ی دندان‌هایی‌ست که در مرز نابودی هستند. اگر علائم ذکر شده را تجربه می‌کنید، هرچه سریع‌تر به دندانپزشک مراجعه کنید. تأخیر در درمان، می‌تواند منجر به عفونت گسترده‌تر، درد شدید و حتی از دست دادن دندان شود.
درمان به‌موقع = نجات دندان + حفظ لبخند زیبا