دندان عقل: هر آن‌چه باید بدانید
دندان عقل، یکی از مسائلی است که در زمینه‌ی دندانپزشکی و سلامت دهان و دندان بسیار مورد توجه قرار گرفته است. این دندان معمولا بین ۱۷ تا ۲۵ سالگی به عنوان آخرین دندان‌های دائمی شناخته می‌شود و گاها با عوارض و مشکلات مختلفی همراه است. رویش آن می‌تواند مسائلی نظیر درد، التهاب، تورم و آسیب به دندان‌های مجاور و ساختارهای فکی ایجاد کند؛ به همین دلیل، شناختن علائم و عوارض مرتبط با آن و درک مراحل رشد و مراقبت‌های لازم بعد از جراحی آن بسیار اهمیت دارد.
در این مطلب از دنتال اکسپرس به شرح دقیق و جامع در مورد دندان عقل، علائم رویش و عوارض آن و نکات مربوط به مراقبت‌ها و درمان خواهیم پرداخت. اگر به موضوعات مربوط به دندان عقل علاقه دارید یا نیاز به اطلاعات بیشتر دارید با ما همراه باشید.
دندان عقل
دندان عقل (Wisdom tooth) یکی از دندان‌های آسیای بزرگ در دهان انسان است که به عنوان سومین و آخرین دندان مولار شناخته می‌شود. این دندان‌ها معمولا از اواخر دوره نوجوانی تا دوره جوانی در دهان افراد ظاهر می‌شوند. اگرچه در بعضی از افراد، زودتر یا دیرتر از زمان مورد انتظار خود نمایان می‌شود.
در فک بالا، این دندان با تاج مثلثی شکل و معمولا با ریشه‌های به هم چسبیده وجود دارد؛ اما در فک پایین، کوچکترین دندان دائمی آسیایی است و دارای ریشه‌های کوچک‌تری نسبت به سایر دندان‌ها است که معمولا به یکدیگر چسبیده‌اند. دندان عقل که تا حدی از طریق لثه بیرون می‌آید، ممکن است به التهاب و عفونت در بافت‌های اطراف لثه منجر شود که به آن پریکورونیت (Pericoronitis) گفته می‌شود.
یکی از مشکلات متداول مرتبط با این دندان، نبود فضای کافی برای بیرون آمدن طبیعی این دندان و گیر کردن آن به دندان‌های دیگر است. این وضعیت به عنوان دندان عقل نهفته شناخته شده و باعث شلوغی دندان‌های دیگر می‌شود. در صورتی که بهداشت دهان و دندان به خطر بیفتد یا منجر به پوسیدگی شود، برداشت پیشگیرانه آن به عنوان درمان مناسب مطرح می‌شود.
دندان عقل چندتا است؟
عدد دقیق دندان‌های عقل که در دهان هر فرد رویش می‌کند متفاوت است. اکثر افراد چهار دندان عقل دارند، یک دندان در هر یک از چهار فاصله‌ی فک‌ها؛ اما به طور نادر ممکن است افراد بیشتر یا کمتر از چهار دندان داشته باشند. در برخی موارد، همچنین از جایی دیگر به جز فک‌ها، مثلا به طور نامرئی، می‌روید که ممکن است به دندانپزشکی نیاز داشته باشد تا آن را شناسایی و در صورت لزوم درمان کند.
درد دندان عقل به کجا می‌زند؟
درد به عنوان یکی از شایع‌ترین عوارض مرتبط با رویش دندان عقل رخ می‌دهد. این درد معمولا به دلیل انتقال فشار و التهاب به بافت‌های اطراف دندان ایجاد می‌شود. علائم و شدت درد می‌تواند متفاوت و شامل موارد زیر باشد:
- در برخی موارد، درد به طور ناگهانی شروع می‌شود و به شدت تیز است.
- در برخی از افراد، درد دندان به صورت مزمن و پایدار ظاهر می‌شود و ممکن است به مدت مدید ادامه داشته باشد.
- درد در ناحیه فک احساس می‌شود. این درد ممکن است به همراه تورم و حتی قفل شدن دهان باشد.
- در برخی از موارد، درد به گوش انتقال می‌یابد و باعث احساس درد در گوش می‌شود.
- درد دندان می‌تواند به نقاط دور دهان انتقال یابد و در ناحیه شانه، فک پایین، گردن یا حتی سر احساس شود.
معمولا درمان درد دندان عقل شامل مصرف مسکن‌ها یا در موارد شدیدتر، مشاوره و جراحی تخصصی توسط دندان‌پزشک یا جراح دهان و فک‌ها می‌شود.
زمان کشیدن دندان عقل
بهترین زمان برای کشیدن دندان عقل بستگی به متغیرهای مختلفی دارد، نه لزوما به سن افراد. این عوامل شامل موارد زیر می‌شوند:
- مهم‌ترین عامل در تصمیم به کشیدن این دندان، موقعیت آن در دهان شما است. اگر دندان به طور نامناسب رویش کرده و به دندان‌های دیگر فشار وارد می‌کند یا به لثه خود نیز آسیب می‌رساند، ممکن است نیاز به کشیدن آن باشد.
- اگر باعث درد، التهاب، یا مشکلات دیگر در دهان شود، معمولا پزشک توصیه می‌کند که آن را کشید.
- وضعیت کلی سلامتی شما نیز نقش مهمی در تصمیم به کشیدن دندان عقل ایفا می‌کند. افرادی که دارای مشکلات پزشکی جدی هستند ممکن است نیاز به جراحی یا مراقبت‌های ویژه داشته باشند.
عوارض ناشی از نکشیدن دندان عقل
- رشد نادرست یا نهفته دندان عقل ممکن است به دندان‌های مجاور فشار وارد کند و باعث بهم ریختگی دندان‌ها و ایجاد مشکلاتی مانند تورم و درد شود. این مشکلات ممکن است نیاز به ترمیم دندان‌ها و درمان ارتودنسی داشته باشند.
- رشد دندان نهفته می‌تواند همراه با درد و عفونت باشد. این مشکلات ممکن است بدون درمان به عوارض جدی‌تری منجر شوند.
- رشد نادرست دندان عقل می‌تواند به فک آسیب وارد کند، باعث تغییر در عملکرد فک و ایجاد مشکلات در باز کردن دهان شود. این مشکلات ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند.
- در برخی موارد، رشد دندان ممکن است به سینوس‌های ناحیه دهان و بینی آسیب برساند و باعث عفونت و فشار در این نواحی شود. این مشکلات نیازمند درمان تخصصی هستند.
- رشد نادرست این دندان می‌تواند باعث تورم و التهاب لثه شود که منجر به درد، حساسیت، و پوسیدگی لثه و دندان‌ها می‌شود.
مراقبت‌های بعد از کشیدن دندان عقل
- پس از کشیدن دندان، ممکن است در ابتدا مقداری خونریزی اتفاق بیفتد. این مسئله نیاز به نگرانی ندارد. برای مدیریت این خونریزی از گاز استریل استفاده کنید. همچنین توصیه می‌شود آب دهان خود را خارج نکنید تا لخته خون در جای خود باقی بماند و خونریزی کم شود.
- بعد از جراحی دندان، درد و تورم ممکن است شما را درگیر کند. در این صورت پزشک برای تسکین درد شما مسکن تجویز کند. همچنین استفاده از یخ بر روی منطقه مورد جراحی به تسکین درد و تورم کمک می‌کند.
- بعد از جراحی، حداقل در ۱۲ تا ۲۴ ساعت اول به استراحت نیاز دارید. فعالیت بدنی و ورزش نباید در این مدت انجام شود. همچنین نباید وعده‌های غذایی گرم و سفت را مصرف کنید و سعی کنید از غذاهای خنک و نرم استفاده کنید. همچنین مصرف نوشابه و نوشیدنی‌های حاوی کافئین باید محدود شود.
- پس از ۲۴ ساعت اول، می‌توانید با احتیاط به محل جراحی مسواک بزنید؛ زیرا هنوز ممکن است دردناک باشد. همچنین برای تمیز کردن دهان از آب نمک رقیق برای غرغره کردن استفاده کنید.
- اگر پس از چند روز مشکلاتی مانند خونریزی، درد، تورم یا تب تشدید یافت، حتما با دندان‌پزشک تماس بگیرید. این مشکلات ممکن است به عوارض جدی تبدیل شوند و نیازمند درمان تخصصی باشند.
مراقبت‌های بعد از جراحی دندان عقل می‌توانند به شما کمک کنند تا به زودی به روال طبیعی زندگی خود بازگردید و از عوارض آن جلوگیری کنید. همچنین توصیه می‌شود که همواره به توصیه‌های دندان‌پزشک خود عمل کنید تا فرآیند ترمیم و بهبود بهتری داشته باشید.